در ادامه مقالات ارتباط بدون خشونت از مجوعه مقالات مهارت های زندگی سایت ، قصد داریم اولین مرحله ارتباط بدون خشونت را بررسی کنیم
اولین مرحله در ان وی سی جدا کردن مشاهده از ارزیابی است. یعنی ما نیاز داریم آنچه را میبینیم میشنویم یا لمس میکنیم و بر حس سعادتمندی ما مؤثر است بدون در آمیختن با ارزیابی مشاهده کنیم
در ان وی سی وقتی میخواهیم به وضوح و صادقانه وضعیت خود را نسبت به دیگری بیان کنیم مشاهده نقش مهمی می یابد. اگر ما مشاهده و ارزیابی را درهم بیامیزیم احتمال اینکه دیگران اصل پیام مان را بشنوند کاهش میدهیم در عوض آنها مستعد شنيدن انتقاد میشوند و نسبت به آنچه میگوییم مقاومت می کنند.
ان وی سی حکم نمیکند ما کاملاً بی طرف بمانیم و از ارزیابی خوداری کنیم فقط می خواهد تفکیک دو مرحله ی مشاهده و ارزیابی را حفظ کنیم
درادامه مقاله سعی می کنیم مشاهده بدون ارزیابی را توضیح دهیم بگذارید با یک مثال شروع کنیم
مثالی از مشاهده با ارزیابی
هنگام کار در مدرسه ای ابتدایی که کارمندان و مدیر آن اغلب روابط بین خودشان را مشکل دار گزارش می کردند به این مسئله پی بردم . بازرس منطقه خواهش کرده بود من برای حل مشکل آنها کمک کنم بدین شکل که اول با کارمندان و بعد با مدیر صحبت کردم.
جلسه ی کارمندان را با این سؤال آغاز کردم "مدیر چه میکند که با نیازهای شما در تضاد است؟" یکی از معلم ها خیلی سریع گفت: "پرچانه است!" سؤال من در مورد مشاهده بود در حالی که «پرچانه» به من اطلاع داد که این معلم در مورد مدیر چگونه ارزیابی می کند. این جمله آنچه را مدیر میگوید و انجام میدهد و از نظر معلم پرچانه تعبیر میشود توضیح نمی دهد.
وقتی من این توضیح را مطرح کردم معلم دوم افزود "منظورش این است که مدیر زیاد حرف میزند " به جای بیان مشاهده ی واضح از رفتار مدیر باز هم یک ارزیابی از اینکه مدیر چقدر حرف میزند، شنیدم. سپس معلم سوم گفت: "او فکر میکند که فقط خودش حرف ارزشمندی برای گفتن دارد"
توضیح دادم که استنباط در مورد آنچه دیگران فکر میکنند با مشاهده ی رفتارشان متفاوت است. نهایتاً معلم چهارم به خود جرأت داد و گفت "او میخواهد که همیشه مرکز توجه باشد." بعد از آنکه گفتم این نیز یک استنباط است ـ از آنچه فردی می خواهد ــ دو معلم به اتفاق اقرار کردند
"خب پاسخ دادن به سؤال شما خیلی سخت است." این پاسخی بود که همه معلم ها به من دادند
بعد از آن با هم فهرستی از رفتارهای مشخص مدیر که آنها را آزار می داد تهیه کردیم و مطمئن شدیم که این فهرست عاری از ارزیابی است. مثلاً مدیر در جلسه هیئت علمی قصه هایی از دوران کودکی و دوران جنگ نقل کرده و آن جلسه حدود بیست دقیقه بیشتر طول کشیده است. پرسیدم آیا هرگز مشکلاتشان را با مدیر در میان گذاشته اند؟ همه ی کارمندان پاسخ دادند سعی کرده اند اما با جملات ارزش گذاری شده و هرگز به یک رفتار مشخص مثل قصه گویی او استناد نکرده اند و قرار شد که این مشکل را در جلسه ی مشترک مان مطرح کنند.
تقریباً به محض شروع جلسه آنچه را کارمندان گفته بودند دیدم ، فارغ از موضوع بحث مدیر به میان بحث می آمد این زمانی را به یاد من می آورد قصه ای از زمان کودکی اش و یا تجربیات جنگ شروع می شد من منتظر شدم تا کارمندان ناراحتیشان را از رفتار مدیر ابراز کنند. ولی به جای ارتباط بدون خشونت آنها انزجار خود را به صورت غیرکلامی بروز دادند. برخی چشم برگرداندند یکی به صورت معنی داری خمیازه کشید و یکی دیگر به ساعتش خیره شد.
من این نمایش دردناک را تحمل کردم و در آخر پرسیدم: "آیا کسی میخواهد چیزی بگوید؟ " سکوت آزارنده ای حاکم شد. معلمی که در جلسه ی قبل پیش از همه صحبت کرده بود تمام شجاعتش را جمع کرد
مستقیم به مدیر نگاه کرد و گفت " آقای سزاوار ، تو چقدر پرچانه ای." این قصه نشان می دهد ترک عادت قدیمی و آموزش جداسازی مشاهده و ارزیابی کار ساده ای نیست نهایتاً معلم ها موفق شدند رفتار مشخص مدیر را مورد نظرشان بود به او بگویند مدیر صمیمانه گوش کرد و گفت: "چرا هیچ کدام از شما قبلاً به من نگفتید؟" او اقرار کرد که به عادت قصه گویی اش آگاه است و شروع کرد به گفتن قصه ای درباره علتش! اما من قصه اش را قطع کردم و از آن به عنوان یک مثال خوب استفاده کردم و آموزش را آغاز کردم جلسه ما با برشمردن روشهایی پایان یافت که کارمندان بتوانند با ملایمت به مدیرشان نشان دهند که قصه هایش چه موقعی شنونده ندارد.
تمایز مشاهده از ارزیابی
برای اینکه با مفهوم مشاهده بدون ارزیابی آشنا شویم بگذارید با جدول زیر که مشاهدات بدون ارزیابی را از مشاهده آمیخته با ارزیابی را متمایز میکند شروع کنیم
ارتباط | مثال برای مشاهده ی آمیخته با ارزیابی | مثال برای مشاهده تفکیک شده از ارزیابی |
استفاده از فعل بودن بدون اینکه استفاده کننده مسئولیت ارزیابی اش را بپذیرد | شما خیلی بخشنده ای | وقتی می بینیم تمام پول غذایت را به دیگران دادی فکر می کنم خیلی بخشنده ای |
استفاده از افعال با معنی ارزیابی | علیرضا پشت گوش انداز است | علیرضا فقط شب قبل از امتحانات درس می خواند |
استنباط در موردافکار ، احساس ها ، نیات، و امیالی که ممکن است فرد دیگر داشته باشد | او نمی تواند کارش را به موقع انجام دهد | من فکر می کنم او بتواند کارش را انجام دهد. یا او گفت : من نمی توانم کارم را انجام دهم |
ایجاد ابهام در پیش بینی یا قطعیت | اگر غذای متعادل نخورید سلامت شما به مخاطره می افتد | من می ترسم اگر غذای متعادل نخورید سلامت تان به مخاطره بیفتد |
اشتباه در مصداق دادن | مهاجران از اموال شان مراقبت نمی کنند | من تا حالا ندیده ام مهاجرهایی که در خیابان رضوی پلاک 714 زندگی می کنند جلوی درب شان را تمیز کنند |
استفاده از کلماتی که دلالت بر توانایی می کنند بدون ذکر اینکه ارزیابی شده است | محسن یک بازیکن ضعیف فوتبال است | محسن در 20 بازی گل نزده است
|
استفاده از صفت و قید به نوعی که مشخص نمی کند ارزیابی انجام شده است | مریم زشت است | مریم برای من جذابیتی ندارد |
نکته
کلماتی مثل همیشه ، هرگز، تا به حال ، هر وقت و غیره اگر به روش های زیر استفاده شوند بیان کننده مشاهده خواهد بود
- هر وقت مینا را پای تلفن دیدم ، مکالمه اش حداقل 30 دقیقه طول کشیده است
- یادم نمی آید تا به حال به من نامه نوشته باشی
بعضی وقت ها چنین کلماتی برای مبالغه استفاده می شود . در این موارد مشاهده و ارزیابی امیخته خواهد شد.
- تو همیشه گرفتار هستی
- هرگز وقتی کارش داری ، نیست
وقتی این کلمات برای مبالغه استفاده می شوند اغلب به جای محبت موجب دفاع می شوند .
کلماتی مانند غالبا یا به ندرت می توانند در ایجاد ابهام بین مشاهده و ارزیابی سهیم باشند
ارزیابی | مشاهده |
تو به بندرت کاری را که من می خوام انجام می دهی | سه بار آخری که من فعالیتی را آغار کردم تو گفتی نمی خواهی مشارکت کنی |
او غالبا اینجا می آید | او حداقل هفته ای سه بار اینجا می آید |
یک تمرین
برای تعیین تبحرتان در تمایز مشاهده از ارزیابی تمرین زیر را کامل کنید " دور شماره های که مشاهده بدون ارزیابی است دایره بکشید "
- علیرضا دیروز بدون دلیل از دست من عصبانی بود
پاسخ : اگر دور این شماره دایره کشیده اید هم عقیده نیستیم . من " بدون دلیل " را ارزیابی محسوب می کنم . عصبانی بودن علیرضا را نیز ارزیابی مبتنی بر استنباط می دانم. ممکن است رنجیده باشد ، ترسیده باشد ، غمگین باشد یا هر چیزی غیر از عصبانی . مثال برای مشاهده ی بدون ارزیابی می تواند این گونه باشد : " علیرضا به من گفت عصبانی است " یا " علیرضا مشتش را روی میز کوبید"
- مریلا دیروز بعد از ظهر هنگامی که تلویزیون می دید ناخنش را می جوید .
پاسخ : اگر دور این شماره دایره کشیدید هم عقیده هستیم که این جمله مشاهده بدون ارزیابی است .
- سام نظر مرا در طول جلسه نپرسید
پاسخ : اگر دور این شماره دایره کشیدید هم عقیده هستیم که این جمله مشاهده بدون ارزیابی است .
- پدر من مرد خوبی است
پاسخ : اگر دور این شماره دایره کشیده اید هم عقیده نیستیم . من عبارت "مرد خوب" را ارزیابی می دانم . مشاهده بدون ارزیابی آن ممکن است این گونه باشد : " در 25 سال اخیر پدرم یک دهم درآمدش را صرف امور خیریه کرده است "
- مهدی زیاد کار می کند
پاسخ : اگر دور این شماره دایره کشیده اید هم عقیده نیستیم. من "زیاد" را ارزیابی می دانم . مشاهده بدون ارزیابی آن ممکن است این گونه باشد " مهدی این هفته بیش از 60 ساعت از وقتش را در اداره گذارند"
- امیر پرخاشگر است
پاسخ : اگر دور این شماره دایره کشیده اید هم عقیده نیستیم. من "پرخاشگر" را ارزیابی می دانم . مشاهده بدون ارزیابی آن ممکن است این گونه باشد " وقتی خواهر امیر کانال تلویزیون را عوض کرد ، امیر او را کتک زد"
- طی این هفته هادی هر روز در صف نفر اول بود
پاسخ : اگر دور این شماره دایره کشیدید هم عقیده هستیم که این جمله مشاهده بدون ارزیابی است .
- پسر من اغلب دندانش را مسواک نمی زند
پاسخ : اگر دور این شماره دایره کشیده اید هم عقیده نیستیم. من کلمه ی " اغلب" را ارزیابی می دانم . مشاهده بدون ارزیابی آن ممکن است این گونه باشد " این هفته پسرم دوبار بدون مسواک زدن به رختخواب رفت"
- رضا به من گفت رنگ زد به من نمی آید
پاسخ : اگر دور این شماره دایره کشیدید هم عقیده هستیم که این جمله مشاهده بدون ارزیابی است .
- هر وقت با عمه ام صحبت می کنم شکایت می کند
اگر دور این شماره دایره کشیده اید هم عقیده نیستیم . من " شکایت" را ارزیابی می دانم . مشاهده بدون ارزیابی آن ممکن است این گونه باشد " این هفته عمه ام سه بار به من تلفن زد و هر بار در مورد کسانی که نسبت به او رفتاری را انجام داده اند که او دوست نداشته صحبت کرد "
