در این مقاله قصد داریم در ادامه مقالات مهارت های ارتباط بدون خشونت در خصوص مرحله چهارم و آخر آن یعنی مهارت بیان سالم تقاضا در جهت برآورده شدن نیازهای ما ، توضیحاتی بدهیم
این مقاله را با بررسی چند نکته در خصوص ابراز بیان سالم تقاضا شروع می کنیم
استفاده از عمل مثبت
اولین نکته این است که سعی می کنیم آنچه را که می خواهیم می گوییم نه آنچه را که تقاضا نداریم (نمی خواهیم )
وقتی تقاضای منفی ( یعنی همان چیزی که نمی خواهیم ) بیان می شود دو مشکل پدید می اید ، یک : اول طرف مقابل معمولا گیج می شود و نمی داند واقعا چه کاری تقاضا شده است و دوم آنکه تقاضای منفی معمولا مقاومت او را بر می انگیزد .
بطور مثال وقتی ما وارد یک لبنیاتی می شویم چیزی که می خواهیم بیان می کنیم ، مثلا می گوییم که پنیر می خواهم ، اما تصور کنید وارد لبنیاتی شدید و به این شکل تقاضا کنید : من شیر نمی خوام ، دوغ نمی خوام ،.. آیا واقعا فروشنده تقاضا و درخواست ما را متوجه می شود ؟!
مثال دیگر
در یک کارگاه آموزشی خانمی گفت که از پُرکاری شوهرش خسته شده و تقاضایش نتیجه ی عکس داده است مثلاً من از او خواستم وقت زیادی صرف کارش نکند و او سه هفته بعد اعلام کرد در مسابقات جام رمضان ثبت نام کرده است! این خانم در فهماندن آنچه
نمی خواهد یعنی صرف وقت زیاد همسر برای کارش موفق بود اما در تقاضای آنچه می خواست ناموفق بود پس تشویق شد که تقاضایش را به بیانی دیگر ابراز کند. فکری کرد و گفت: کاش به او گفته بودم دوست دارم حداقل یک بعد از ظهر را در خانه با من و بچه ها باشی.
بیان شفاف و دقیق خواسته
ما اغلب بجای بیان شفاف و دقیق تقاضای خودمان ، آن را در جملات گنگ ، مبهم و انتزاغی استفاده می کنیم ، ما باید تلاش کنیم که تقاضا هایمان را در قالب کار های قابل لمس طوری ابراز کنیم که دیگران بتوانند بفهمند
بطور مثال
زوج پریشانی که در یک کارگاه آموزشی شرکت کرده بودند، به بازدارندگی زبان مبهم و گنگ در درک صحیح و ارتباط مناسب عینیت بیشتری دادند. زن به شوهرش گفت : "از تو میخواهم که اجازه دهی خودم باشم." مرد با تغیر گفت "من میگذارم!"
زن اصرار می کرد که "نه، نمیگذاری" از زن خواستم تقاضای خود را با زبان عمل مثبت ابراز کند. زن پاسخ داد: "می خواهم تو به من فرصت بدهی رشد کنم و خودم باشم." اما این جمله هم گنگ است و احتمالاً محرک یک پاسخ تدافعی خواهد بود. او خیلی تلاش کرد تقاضایش را واضح بیان کند. عاقبت گفت: "یک کم عجیب است اما اگر بخواهم دقیق باشم فکر میکنم چیزی که از تو میخواهم این است که لبخند بزنی و بگویی هر کاری من میکنم درست است." اغلب استفاده از زبان گنگ ، انتزاعی بازی های پنهان وغیر قابل تحمل میان افراد را میپوشاند.
مثال دوم : گفتگتو مراجع با درمانگر
به عنوان مثال برای چگونگی تأثیر زبان گنگ بر ابهام درونی میخواهم گفتگوی همیشگی ام را در مقام روانشناس بالینی با مراجعان زیادی که از افسردگی شکایت می کردند نقل کنم پس از همدلی عمیق با احساس ابراز شده ی مراجع مکالمه ی ما معمولا این گونه پیش میرفت
- درمانگر : چه میخواهی که به دست نیاوردی؟
- مراجع: خودم هم نمیدانم چه میخواهم.
- درمانگر: حدس میزدم که این را بگویی.
- مراجع: «چرا؟
- درمانگر: نظریه ی من این است که ما افسرده میشویم چون چیزی را که میخواهیم به دست نمی آوریم و چیزی را که میخواهیم بـه دست نمی آوریم چون هرگز به ما یاد نداده اند چگونه چیزی را که می خواهیم به دست بیاوریم اما یاد گرفته ایم دختر و پسر خوب و پدر و مادر خوبی باشیم اگر بخواهیم یکی از این خوب ها باشیم عادت میکنیم افسرده باشیم افسردگی جایزه ای است که ما برای "خوب" بودن دریافت می کنیم اما اگر میخواهی احساس بهتری داشته باشی میخواهم مشخص کنی دوست داری مردم چه بکنند تا زندگی برای تو خوشایندتر شود.
- مراجع: فقط میخواهم یکی مرا دوست بدارد. این غیر منطقی نیست، هست؟
- درمانگر : این شروع خوبی است. حالا میخواهم دقیقاً بگویی دوست داری مردم چه بکنند تا نیاز به دوست داشته شدنت برآورده شود. برای مثال همین الان من چه میتوانم بکنم؟
- مراجع: اما شما میدانی...
- درمانگر : مطمئن نیستم که بدانم میخواهم خودت بگویی که من یا دیگران چه کار کنیم تا عشقی را که به دنبالش هستی به تو بدهیم.
- مراجع: این سخت است.
- درمانگر : بله! طرح تقاضای واضح سخت است اما فکر کن چقدر سخت تر خواهد بود اگر بخواهیم به تقاضایی پاسخ دهیم که واضح نیست.
- مراجع: کم کم میتوانم بفهمم برای تحقق نیازم به دوست داشته شدن از دیگران چه میخواهم اما خجالت میکشم بگویم
- درمانگر: بله! غالباً این طور است ،خب از من یا دیگران چه میخواهی که انجام دهیم؟
- مراجع: وقتی خوب فکر میکنم به این نتیجه میرسم که میخواهم شما حدس بزنيد من چه میخواهم قبل از اینکه حتی خودم به آن آگاه باشم میخواهم شما همیشه این کار را بکنید.
- درمانگر : از اینکه نیازت را به وضوح بیان کردی سپاسگزارم. اگر نیاز تو واقعاً چنین چیزی است امیدوارم متوجه شوی چرا نمی توانی کسی را بیابی که نیازت به عشق را برآورده سازد.
مراجعان من اغلب به این نتیجه میرسند که ناآگاهی خودشان از آنچه از دیگران میخواهند در ناامیدی و افسردگیشان بسیار مؤثر است.
مثال سوم : (مثالی از مارشال روزنیرگ مبدع روش ارتباط بدون خشونت)
در قطار مسافری بین ترمینال های فرودگاه دالاس، درست روبه روی زوجی نشسته بودم مسافرانی که برای رسیدن به پرواز هواپیما عجله دارند احتمالاً سرعت مورچه وار قطار برایشان آزاردهنده است. مرد رو به زنش کرد و گفت در تمام عمرم هرگز قطاری که به این آهستگی برود ندیده بودم .
زن با ظاهری پرتنش و نگران از اینکه شوهر چه پاسخی نگفت و مرد کاری را کرد که معمولاً وقتی پاسخ مورد نظرمان را نمیشنویم انجام میدهیم یعنی حرف خودش را تکرار کرد.
با صدای بلندتری فریاد زد " در تمام عمرم هرگز قطاری که به این آهستگی برود ندیده بودم!"
همسر از اینکه پاسخی برای او نداشت مضطرب تر شد. بعد با ناامیدی رو به او کرد و گفت: این قطارها برنامه ریزی شده اند و خودکار عمل میکنند. این اطلاعات مرد را راضی نکرد چون برای بار سوم با صدای بلندتری دوباره جمله اش را تکرار کرد در تمام عمرم هرگز قطاری که به این آهستگی برود ندیده بودم. زن که صبرش تمام شده بود پشتش را به او کرد و گفت: "خب میخواهی من چه کار کنم؟ پیاده بشوم و هلش بدهم؟" به این ترتیب حالا دو آدم دردمند کنار هم نشسته بودند!
مرد چه پاسخی میخواست؟ معتقدم او میخواست بشنود که دردش فهمیده شده است. اگر زنش این را می دانست ممکن بود این طور پاسخ دهد" مثل اینکه میترسی به پروازمان نرسیم و عصبانی هستی چون دوست داری قطاری سریع تر بین ترمینالها حرکت کند"
درخواست انعکاس
همان طور که می دانیم پیامی که می فرستیم همواره همان پیامی نیست که طرف مقابل دریافت می کند به طور معمول به نشانه های کلامی اعتماد می کنیم تا بدانیم پیام ما به طور رضایت بخشی فهمیده شده است یا نه.
اگر مطمئن نیستیم پیام مان آن چنان که نیت مان بوده فهمیده شده است نیاز داریم بتوانیم به وضوح تقاضای پاسخ کنیم تا بدانیم که پیام مان چگونه شنیده شده است و در نتیجه قادر به تصحیح هرگونه درک متفاوت احتمالی باشیم در بعضی موقعیت ها یک سؤال کوچک مثل "آیا واضح است؟" کافی است.
بعضی وقتها پاسخی بیش از " بله! فهمیدم" ، میخواهیم تا مطمئن شویم منظورمان درک شده است. در چنین موقعی ممکن است از دیگران بخواهیم با کلام خود آنچه را از ما شنیده اند تکرار کنند تا فرصتی برای بازگویی بخشی که حذف شده با به صورت متفاوتی درک شده است با عباراتی دیگر به دست بیاوریم.
مثال :
برای مثال، معلمی به یکی از شاگردانش گفت: "احمدرضا، دیروز وقتی یادداشتم را بررسی میکردم نگران شدم ، میخواهم مطمئن باشم که میدانی یکی از تکالیفت را ندارم آیا ممکن است بعد از کلاس سری به دفتر من بزنی؟"
احمدرضا زیر لبی گفت بله! میدانم
بعد رویش را برگرداند و معلم در وضعیت بلاتکلیفی ماند و نمی دانست آیا پیامش شنیده شده است یا نه
پس درخواست انعکاس کرد و گفت: ممکن است آنچه را الان شنیدی تکرار کنی؟
احمدرضا پاسخ داد: "گفتید که من باید با ماندن در مدرسه فوتبال عصر را از دست بدهم چون تکلیف مرا دوست نداشتید"
این جمله تأیید میکند که احمدرضا نیت پشت پیام را نشنیده است پس معلم با دقت در انتخاب جمله هایش سعی کرد آنچه را میخواست بازگوید
تأکیدهایی مثل " حرف مرا نشنیدی " " این چیزی نیست که من گفتم " یا "حرف مرا اشتباه فهمیدی " به راحتی احمدرضا را به این فکر می انداخت که دارد تنبیه می شود . اما معلم که تلاش صادقانه ی احمدرضا را در قبول تقاضایش دریافت کرده بود، ممکن است بگوید " خوشحالم که آنچه را از منظور من فهمیدی بازگو کردی ، معلوم میشود که نتوانستم مطلب مورد نظرم را به وضوح بیان کنم. اجازه بده دوباره سعی کنم."
اخرین نکته در خصوص تقاضا سالم به این موضوع می پردازیم ، وقتی دیگران باور دارند در صورت نپذیرفتن تقاضا، سرزنش یا تنبیه میشوند تقاضاها به صورت درخواست آمرانه خواهد شنید و وقتی مردم تقاضای ما را درخواست آمرانه میشنوند فقط دو
گزینه می یابند تسلیم یا شورش.
به هر حال تقاضای فرد اجبار شنیده میشود و توانایی شنونده برای پاسخ محبت آمیز به تقاضا، کاهش می یابد.
وقتی طرف مقابل در گذشته به تقاضاهای ما پاسخ نداده باشد و ما او را سرزنش تنبیه یا غرق بار گناه کرده باشیم به احتمال زیاد حالا تقاضاهای ما را فقط به صورت درخواست آمرانه می شنود. همچنین ما تاوان استفاده ی دیگران از این روش را نیز می پردازیم هر چه افراد به خاطر ندادن پاسخ به تقاضاهای دیگران بیشتر شرمنده ، تنبیه یا غرق احساس گناه شده باشند احتمال اینکه احساسهای منفی را به ارتباطات بعدی منتقل تقاضایی را درخواست آمرانه بدانند بیشتر است.
خلاصه
چهارمین مرحله ی ان وی سی به این سؤال می پردازد که ما دوست داریم از یکدیگر چه تقاضایی داشته باشیم تا زندگی مان را غنی سازیم. سعی میکنیم از جملات مبهم انتزاعی و دو پهلو اجتناب کنیم، و به یاد داشته باشیم زبان عمل مثبت به کار ببریم یعنی آنچه را تقاضا داریم بگوییم و نه آنچه نمی خواهیم
هنگام صحبت هر اندازه درباره ی آنچه می خواهیم صراحت بیشتری داشته باشیم، احتمال به دست آوردن آن بیشتر است.
از آنجا که پیام فرستاده شده لزوماً پیامی نیست که دریافت می شود، نیاز داریم روشی را یاد بگیریم تا به درست شنیده شدن پیام مان مطمئن شویم. به خصوص وقتی در مقابل یک گروه قرار داریم نیاز داریم در مورد قصد نهایی پاسخی که می خواهیم و مورد نظرمان است صریح ،باشیم در غیر این صورت ممکن است آغازگر ا یک صحبت بی حاصل باشیم که وقت قابل ملاحظه ای از گروه را هدر می دهد.
وقتی شنونده بر این باور باشد که با رد ،تقاضا سرزنش یا تنبیه میشود تقاضا را درخواست آمرانه تلقی میکند و میتوانیم با نشان دادن تمایل خود به دریافت پاسخ صادقانه چه منفی چه مثبت آنها را به اینکه آنچه می گویم
تمرین
برای اینکه بدانیم درباره ی بیان صریح تقاضا هم عقیده هستیم یا نه ، دور شماره ای که به نظر شما به صراحت تقاضا برای انجام عملی مشخص بیان می کند دایره بکشید
- می خوام که تو مرا بفهمی
پاسخ : اگر دور این شماره دایره کشیده اید هم عقیده نیستیم ، برای من کلمه ی " فهمیدن " مشخص کننده ی یک عمل معین که تقاضا شده باشد نیست . ممکن است گوینده بگوید " می خواهم آنچه را گفتم الان تکرار کنی"
- دوست دارم یک کاری را که انجام داده ام و تو آن را قدر می دانی بگویی
پاسخ : اگر دور این شماره دایره کشیده اید هم عقیده هستیم . این جمله به صراحت تقاضای گوینده را بیان می کند
- دوست دارم که احساس اطمینان بیشتری به خودت پیدا کنی
پاسخ : اگر دور این شماره دایره کشیده اید هم عقیده نیستیم . برای من ، عبارت " احساس اطیمنان بیشتر " مشخص کننده ی یک عمل معین که تقاضا شده باشد نیست . ممکن است گوینده بگوید : " دوست دارم در یک دوره ی آموزش ابراز خود شرکت کنی ، به اعتقاد من اعتماد به نفس تو را افزایش می دهد "
- می خواهم دیر آمدن به سر کار را متوقف کنی
پاسخ : اگر دور این شماره دایره کشیده اید ، هم عقیده نیستیم . برای من عبارت " دیر آمدن به سر کار را متوقف کنی " مشخص کننده ی آنچه گوینده می خواهد نیست ، بلکه مشخص کننده ی آن چیزی است که او نمی خواهد . ممکن است گوینده بگوید : " می خواهم به من بگویی کدام نیازهای تو با دیر آمدن به سر کار ارضا می شود و با من در مورد روش های دیگر ارضای آن نیازها گفتگو کنی "
- دوست دارم که اجازه دهی خودم باشم
اگر دور این شماره دایره کشیده اید هم عقیده نیستیم . برای مت عبارت " اجازه دهی خودم باشم " مشخص کننده ی یک عمل معین که تقاضا شده باشد نیست . ممکن است گوینده بگوید " می خواهم تو به من بگویی که مرا ترک نخواهی کرد ، حتی اگر کارهایی بکنم که تو دوست نداری "
- دوست دارم که در مورد جلسه ی دیروز با من صادق باشی
اگر دور این شماره دایره کشیده اید هم عقیده نیستیم . برای من عبارت " با من صادق باشی " مشخص کننده ی یک عمل معین که تقاضا شده باشد نیست . ممکن است گوینده بگوید " می خواهم بگویی در مورد آنچه من انجام دادم و انچه دوست داشتی که طور دیگر انجام می دادم ، چگونه احساس می کنی "
- دوست دارم که زیر یا در حدود محدویت سرعت رانندگی کنی
پاسخ : اگر دور این شماره دایره کشیده اید هم عقیده هستیم . این جمله به صراحت تقاضای گوینده را بیان می کند
- دوست دارم تو را بهتر بشناسم
پاسخ : اگر دور این شماره دایره کشیده اید ، هم عقیده نیستیم . برای من این جمله مشخص کننده ی یک عمل معین که تقاضا شده باشد نیست . ممکن است گوینده بگوید " می خواهم به من بگویی آیا تمایل داری هفته ای یک بار برای ناهار همدیگر را ملاقات کنیم "
- دوست دارم به حریم خصوصی من احترام بگذاری
پاسخ : اگر دور این شماره دایره کشیده اید هم عقیده نیستیم و برای من عبارت " به حریم خصوصی من احترام بگذاری " مشخص کننده ی یک عمل معین که تقاضا شده باشد نیست . ممکن است گوینده بگوید " دوست دارم موافقت کنی که قبل از ورود به دفتر من در بزنی "
- دوست دارم تو بیشتر وقت ها شام درست کنی
پاسخ : اگر دور این شماره کشیده اید هم عقیده نیستیم . برای من عبارت " بیشتر مواقع" مشخص کننده ی یک عمل معین که تقاضا شده باشد نیست . ممکن است گوینده بگوید " دوست دارم که تو هر دوشنبه شب شام درست کنی "
