معرفی کتاب انسان در جستجوی معنا
فهرست کتاب
فصل اول : سرگذشتی در اردوگاه کار اجباری
فصل دوم: معنای اساسی لوگوتراپی
- معنایابی
- ناکامی وجودی
- نوروزهای اندیشه‌زاد (نئوژنیک)
- پویایی اندیشه‌ای
- خلاء وجودی
- معنای زندگی
- جوهر وجود
- معنی عشق
- معنای رنج
- مسایل مافوق بیماری
- لوگودراما
- معنای غایی
- گذرایی زندگی
- روش لوگوتراپی
- عصبیت‌های قومی
- جبر مطلق
- ایمان روانپزشکی
- روان درمانی انسانی شده
مقدمه کتاب
دکتر فرانکل روانپزشک و نویسنده گاهی از بیماران خود که از اضطراب ها و دردهای کوچک و بزرگ رنج می بردند و شکوه میکردند می پرسید چرا خودکشی نمیکنید؟» او اغلب میتوانست از پاسخ بیماران خط اصلی روان درمانی خویش را بیابد در زندگی هر کسی چیزی وجود دارد در زندگی یک نفر عشق وجود دارد که او را به فرزندانش پیوند میدهد؛ در زندگی دیگری استعدادی که بتواند آن را به کار گیرد؛ در زندگی سومی شاید تنها خاطرات کشداری که ارزش حفظ کردن دارد یافتن این رشته های ظریف یک زندگی فرو پاشیده بشکل یک انگاره استوار از معنا و مسؤولیت، هدف و موضوع مبارزه طلبی لوگوتراپی است که تعبیر دکتر فرانکل از تحلیل اگزیستانسیالیستی نوین هستی درمانی است.
در این کتاب دکتر فرانکل تجربه ای را که منجر به کشف لوگوتراپی شد توضیح میدهد وی مدت زیادی در اردوگاه کار اجباری اسیر بود که تنها وجود برهنه اش برای او باقی ماند و بس. پدر، مادر، برادر و همسرش یا در اردوگاه ها جان سپردند و یا به کوره های آدم سوزی سپرده شدند خواهرش تنها بازماندهی این خانواده بود که از اردوگاههای کار اجباری جان سالم بدر برد.
او چگونه زندگی را قابل زیستن میدانست؟ در حالی که همه ی اموالش را از دست داده بود؛ همه ی ارزش هایش نادیده گرفته شده بود، از گرسنگی و سرما و بیرحمی رنج میبرد و هر لحظه در انتظار مرگ بود، او به راستی چگونه زنده ماند؟ پیام چنین روانکاوی که شخصاً با چنان شرایط خوف ناکی رویاروی بوده است، شنیدن دارد. اگر کسی بتواند به شرایط انسانی ما عاقلانه و با دلسوزی بنگرد؛ این شخص بی تردید باید دکتر فرانکل باشد واژه هایی که از قلب دکتر فرانکل بر می خیزد بر دل می نشیند چون بر تجربه های بسیار ژرف استوار است. صادقانه و ژرفتر از آن است که انسان کوچکترین رنگی از قریب در آن ببیند پیام های او والا و ارزنده است. و کارهایش به خاطر موقعیت کنونی او در دانشکده طب دانشگاه وین، و به علت آوازه کلنیک های لوگوتراپی که امروزه در بسیاری از سرزمینها با الگوبرداری از پلی کلنیک معروف عصب شناسی او در وین آغاز به کار میکند شهرت جهانی دارد
انسان نمیتواند نظریه و شیوه کار دکتر فرانکل را با کار زیگموند فروید مقایسه نکند چه هر دو پزشک ابتدا به طبیعت و درمان روان نژندیها توجه داشتند. فروید ریشه ی این اختلالهای پریشان کننده را در اضطرابی می یابد که در اثر انگیزه های تعارضی و نا آگاهه ، بوجود آمده است اما فرانکل ، نوروزها را بر چند نوع میداند و برخی از آنها را روان نژندی نئوژنتیک، نتیجه ناتوانی بیمار در پیدا کردن معنا و مسؤولیتی در زندگی خویش میداند. فروید بر ناکامی در زندگی جنسی تأکید دارد، اما فرانکل بر «ناکامی» در «معنا طلبی» امروزه در اروپا روانشناسان و روانپزشکان آشکارا از فروید روی برگردانده و به «هستی درمانی» روی آورده اند که مکتب لوگوتراپی یکی از آنهاست. یکی از ویژگی های دیدگاههای فرانکل این است که هرگز فروید را رد نمیکند، بلکه روش خود را بر آنچه او انجام داده است بنا می نهد. او حتی با سایر شکلهای هستی درمانی نیز سر ستیز ندارد، بلکه به آنان خوشامد گفته و از در خویشی در می آید.
داستان این کتاب گرچه کوتاه است ولی بسیار هنرمندانه و گیر است. من دو بار در یک نشست آن را از ابتدا تا انتها خوانده ام. افسون آن چنان مرا گرفت که یارای رها کردن آن را نداشتم. دکتر فرانکل در جایی از داستان فلسفه «لوگوتراپی» خود را به خواننده می شناساند و آن را چنان ملایم به داستان پیوند میدهد که خواننده تنها پس از پایان رساندن کتاب به ژرفای نوشته ی او پی می برد و می بیند که دیگر این بخش از کتاب دنباله داستان وحشتناک اردوگاههای کار اجباری نیست خواننده از همین زندگی نامه دردناک، بسیاری چیزها می آموزد و فرا می گیرد ،که انسان وقتی به ناگهان احساس میکند: «چیزی برای از دست دادن بجز بدن مسخره برهنه اش ندارد، چه میکند.» با توصیفی که فرانکل از آمیخته ی هیجان» و «بی احساسی» به ما می دهد روح انسان تسخیر میشود نخستین چیزی که به نجات انسان می آید کنجکاوی سرد جدا مانده ایست که انسان را متوجه سرنوشت خود میکند. پس از آن به کار بستن شگردهایی برای حفظ باقیمانده زندگی با آن که شانس زنده ماندن بسیار ناچیزست گرسنگی، تحقیر، ترس و خشم عمیق ناشی از بی عدالتی را به مانند هاله هایی از افراد محبوب و مورد علاقه مذهب، شوخ طبعی و حتی زیبایی های آرام بخش طبیعت مانند یک درخت یا غروب آفتاب قابل تحمل میکند.
گمان مبرید که این لحظات آرامش بخش میل به ادامه زندگی را در زندانی بر می انگیزد. آنها در صورتی مفید خواهند بود که بتوانند زندانی را یاری دهند و معنایی برای رنج بیهوده خود بیابند. و در اینجاست که ما با هسته مرکزی اگزیستانسیالیسم رویا روی می شویم که
اگر زندگی کردن رنج بردن است پس برای زنده ماندن باید ناگزیر معنایی در رنج بردن یافت اگر اصلاً زندگی خود هدفی داشته باشد، رنج و مرگ نیز معنا خواهد یافت اما هیچکس نمیتواند این معنا را برای دیگری بیابد هر کس باید معنای زندگی خود را خود کند و مسؤولیت آن را نیز پذیرا باشد. اگر موفق شود، با جستجو وجود همه تحقیرها به زندگی ادامه میدهد. فرانکل که به نیچه علاقمند است به این گفتهاش نیز ایمان ،دارد و کسی که چرایی
زندگی را ،یافته با هر چگونه ای نیز خواهد ساخت.
در ارودگاه اجباری هر حادثه ای موجب این میشود که زندانی کنترل خود را از دست بدهد تمام هدفهای عادی زندگی از او گرفته می شود تنها چیزی که برایش باقی میماند واپسین آزادیهای بشری است. آزادی در انتخاب شیوه اندیشه و برخورد با یک سری حوادث این آزادی نهایی که هم بوسیله ی رواقیون شناخته شده است و هم هستی گرایان ،نوین در داستان فرانکل از اهمیت خاصی برخوردار است. زندانیان انسانهای معمولی بودند، اما دست کم شماری از آنان ثابت کردند که ارزش رنج هایشان را دارند و با این کار شایستگی بشر را در برخاستن علیه سرنوشت خود به ثبوت
رساندند.»
البته نویسنده این کتاب به عنوان یک روان درمانگر» میخواهد پی ببرد چگونه میتوان به انسان کمک کرد تا به این شایستگی برجسته بشری دست یابد چگونه میتوان در بیمار این حس را برانگیخت که به خاطر چیزی مسؤول زندگی است، هرچند که در بدترین شرایط قرار گرفته باشد؟ فرانکل نمونه ی تکان دهنده ای از یک جلسه گروه درمانی» که با زندانیان دیگر
داشت ارائه میدهد.
دکتر فرانکل به درخواست ناشر ،خود بخش مختصر ولی آشکار و گویایی، از اصول اساسی «لوگوتراپی و هم چنین فهرست کتب مربوطه را نیز به این زندگی نامه افزوده است. گرچه درباره ی دو مكتب دیگر وین یعنی فروید و آدلر نوشته های بسیاری به زبان انگلیسی موجود است ولی بیشتر انتشارات مکتب سوم وین در رشته ی روان درمانگری (لوگوتراپی) به طور عمده به زبان آلمانی چاپ شده است. از این رو جا دارد که خوانندگان از دکتر فرانکل که این کتاب را به زبان انگلیسی نگاشته است سپاسگزار باشند. فرانکل برخلاف بسیاری از هستی گرایان اروپایی نه بدبین است رنج ها ونه ضد مذهب بلکه برعکس نویسنده ای که خود شاهد همه و نیروهای شیطانی شکنجه بوده به خوبی به توانایی بشر در چیره گشتن بر شرایط موجود و کشف حقیقتی روشنگر و بسنده آگاهی دارد.
خواندن این کتاب را که واژه هایش چون گوهر میدرخشد و بر ژرفترین مشکلات بشر میتابد از همگان خواستارم. زیرا کتابی است دارای ارزش ادبی و فلسفی و پیش گفتاری است پرجذبه بر ارزنده ترین جنبش روانشناسی روزگار ما
